Στην παρούσα σελίδα θα δημοσιεύονται διάφορα στοιχεία που αφορούν την λειτουργική τάξη των ιερών ακολουθιών, όπως αυτές τελούνται στην ιερά μητρόπολη Πάφου και γενικότερα στην Εκκλησία της Κύπρου.
Περιεχόμενα:
Δείτε την ευχή ‘Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου’ όπως αναγινώσκεται από τους ιερείς και διακόνους στην ιερά μητροπολιτική περιφέρεια Πάφου.
“Στην προσπάθεια της ιεράς μητροπόλεως Πάφου, να προβάλει τους τοπικούς Αγίους της στους πιστούς και να γίνουν γνωστοί ως πρότυπα ώστε να τους ακολουθούμε αλλά και για να ζητούν οι πιστοί τις μεσιτείες τους, συμπεριλάβαμε στην ευχή ‘Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου’, τους σημαντικότερους Αγίους που είτε έζησαν ή πέρασαν από την μητροπολιτική περιφέρεια Πάφου.
† ο Πάφου Τυχικός“
“Σῶσον, ὁ Θεός, τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου· ἐπίσκεψαι τὸν κόσμον σου ἐν ἐλέει καὶ οἰτιρμοῖς· ὕψωσον κέρας χριστιανῶν ὀρθοδόξων, καὶ κατάπεμψον ἐφ ἡμᾶς τὰ ἐλέη σου τὰ πλούσια· πρεσβείαις τῆς παναχράντου, Δεσποίνης ἡμῶν, Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας· δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ· προστασίαις τῶν τιμίων ἐπουρανίων δυνάμεων Ἀσωμάτων· ἱκεσίαις τοῦ τιμίου, ἐνδόξου, προφήτου προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου· τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ πανευφήμων Ἀποστόλων· του ἁγίου ἐνδόξου πανευφήμου ἀποστόλου Βαρνάβα· τῶν ἁγίων ἐνδόξων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου τῶν πρωτοκορυφαίων, Ἀνδρέου τοῦ πρωτοκλήτου, Φιλίππου, Τίμωνος, Μνάσωνος, Ἡρακλειδίου, Ρώδονος καὶ Τυχικού· τῶν ἁγίων ἐνδόξων θεοστέπτων βασιλέων καὶ ἰσαποστόλων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης· τῶν ἐν ἁγίοις πατέρων ἡμῶν μεγάλων ἱεραρχών καὶ οἰκουμενικῶν διδασκάλων Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ἀθανασίου καὶ Κυρίλλου, Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος πατριαρχῶν Ἀλεξανδρείας· Νικολάου τοῦ ἐν Μύροις, Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος, Ἐπιφανίου Κύπρου, Ἀμβροσίου Μεδιολάνων, Νεκταρίου Πενταπόλεως, Παναρέτου, Φιλαγρίου καὶ Μακαρίου ἐπισκόπων Πάφου, Νίκωνος, Ἀρίστωνος, Ἀρκαδίου καὶ Προεχίου ἐπισκόπων Ἀρσινόης, Δημητριανού ἐπισκόπου Χύτρων καὶ Καλανδίωνος τοῦ ἐν Ἀρόδαις τῶν θαυματουργῶν· τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, τῶν ἁγίων ἐνδόξων μεγαλομαρτύρων Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, Δημητρίου τοῦ Μυροβλήτου, Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος καὶ τοῦ Στρατηλάτου, Τρύφωνος, Μάμαντος, Εὐψυχίου, Ρηγίνου καὶ Ὀρέστου, Σῲζοντος τοῦ ἐν Ἀσπρογιᾷ καὶ Μηνά τῶν θαυματουργῶν· τῶν ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου καὶ Εἰρήνης καὶ Ἐφραίμ τοῦ θαυματουργοῦ, τῶν ἁγίων ἐνδόξων μεγάλων μαρτύρων γυναικῶν Θέκλης, Βαρβάρας, Παρασκευής, Εἰρήνης, Αἰκατερίνης, Κυριακής καὶ Μαρίνης· τῶν ἱερομαρτύρων Χαραλάμπους καὶ Ελευθερίου καὶ Νικολάου τοῦ Ντβάλι τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ καλλινίκων Μαρτύρων· τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ ἰαματικών Ἀναργύρων Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ, Κύρου καὶ Ἰωάννου, Παντελεήμονος καὶ Ἑρμολάου, Φωτίου καὶ Ἀνηκίτου, Ζηναΐδος καὶ Φιλονίλλης καὶ Λουκά Κριμαίας, τῶν ὁσίων καὶ θεοφόρων πατέρων ἡμῶν, Ἀντωνίου τοῦ Μεγάλου, Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου, Νεοφύτου τοῦ ἐγκλείστου, Θεοσεβίου τοῦ Ἀρσινοΐτου· Ἱλαρίωνος τοῦ Μεγάλου, Κωνσταντίας τῆς ἐν Πάφω, Βρυαίνης ἐν Μανδριοίς, Κενδέα, Ὀνησιφόρου τοῦ ἐν Ἀναρίτα, Βαρνάβα τοῦ ἐν Βάση, Κασσιανού ἐν Ἀλέκτορι καὶ Κόνωνος τοῦ ἐν Ἀκάμαντι, Ἀθανασίου, Παϊσίου, Πορφυρίου, Ἰωσὴφ καὶ Ἐφραίμ τῶν ἐν Ἄθω καὶ Ἰακώβου ἐν Εὐβοία τῶν θαυματουργῶν· τοῦ ἁγίου (τοῦ ναοῦ), τῶν ἁγίων καὶ δικαίων θεοπατόρων Ἰωακείμ καὶ Ἄννης· τοῦ ἁγίου (τῆς ἡμέρας) οὗ καὶ τὴν μνήμην ἐπιτελοῦμεν καὶ πάντων σου τῶν Ἁγίων· ἱκετεύομέν σε μόνε πολυέλεε Κύριε, ἐπάκουσον ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν δεομένων σου καὶ ἐλέησον ἡμᾶς.”
Προκειμένου νά χοροστατήσῃ ὁ ἀρχιερεύς εἰς τόν Ἑσπερινόν, ἔρχεται εἰς τόν Ναόν ἀμέσως μετά τό τέλος τῆς Θ΄ Ὥρας, ἐνδύεται μανδύαν καί ἐπανωκαλύμμαυχον καί ἀκολούθως ἀσπάζεται τό ἱερόν Εὐαγγέλιον, προσφερόμενον ὑπό τοῦ πρώτου Ἱερέως. Ἔπειτα, προηγουμένων τῶν διακόνων καί ἱερέων, εἰσέρχεται εἰς τόν ναόν καί φθάσας εἰς τό μέσον εὐλογεῖ τόν λαόν καί ἀνέρχεται εἰς τόν θρόνον, τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ψάλλοντος τό «Εἰς πολλά ἔτη, Δέσποτα». Τότε οἱ ἱερεῖς μετά τῶν διακόνων, λαβόντες εὐλογίαν παρά τοῦ ἀρχιερέως, εἰσέρχονται εἰς τό Ἱερόν, ὁ δέ πρῶτος Ἱερεύς ἐκφωνεῖ «Εὐλογητός ὁ Θεός…» καί ὁ ἀρχιερεύς ἀναγινώσκει τόν Προοιμιακόν Ψαλμόν.
Εἰς τήν Εἴσοδον οἱ εἰσοδεύοντες ἱερεῖς παρατάσσονται ἑκατέρωθεν τοῦ θρόνου, ὁ δέ ἀρχιερεύς λέγει τήν εὐχήν τῆς Εἰσόδου, εὐλογεῖ τήν Εἴσοδον καί ψάλλει μετά τῶν Ἱερέων τό «Φῶς ἱλαρόν…» καί τό Προκείμενον. Ἀκολούθως ἀναγινώσκει τά ἀναγνώσματα, ἐάν ὑπάρχουν, καί τό «Καταξίωσον, Κύριε…». Αὐτός λέγει καί τό «Εἰρήνη πᾶσι» καί εὐλογεῖ τόν λαόν.
Ἐάν θά τελεσθῇ ἡ Λιτή, ὁ ἀρχιερεύς μετά τῶν κληρικῶν προπορεύονται τῆς πομπῆς, ἐν τέλει δέ τῆς δεήσεως λέγει τάς εὐχάς «Ἐπάκουσον ἡμῶν, ὁ Θεός…» καί «Δέσποτα πολυέλεε…».
Μετά τό τέλος τῶν Ἀποστίχων λέγει τό «Νῦν ἀπολύεις…». Τό ἐπακολουθοῦν Τρισάγιον λέγεται ὑπό τοῦ διακόνου ἱσταμένου ἐξ ἀριστερῶν τοῦ ἀρχιερέως.
Ἐάν ὑπάρχῃ ἀρτοκλασία, ὁ ἀρχιερεύς ἐνδύεται ἐπιτραχήλιον καί ὠμοφόριον, καί εὐλογῶν τούς ἄρτους λέγει τήν εὐχήν «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ…» καί ψάλλει τό «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν…». Μετά δέ τήν ἀρτοκλασίαν, ἀποδύεται τό ἐπιτραχήλιον καί τό ὠμοφόριον.
Εἰς τό τέλος ἐκφωνεῖ τό «Εὐλογία Κυρίου…», εὐλογῶν τόν λαόν. Τήν ἀπόλυσιν κάνει ὁ πρῶτος τῶν ἱερέων. Τό «Δι’ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν…» λέγει ὁ ἀρχιερεύς, ὁ δέ ἱερεύς ἐπιλέγει: «Δι’ εὐχῶν τοῦ ἁγίου Δεσπότου ἡμῶν…», τῶν χορῶν ψαλλόντων «Τόν Δεσπότην καί Ἀρχιερέα ἡμῶν, Κύριε, φύλαττε. Εἰς πολλά ἔτη, Δέσποτα» καί οὕτως ἀποδύεται τόν μανδύαν κατελθών ἤδη ἐκ τοῦ θρόνου.
Προκειμένου νά χοροστατήσῃ ἀρχιερεύς, τόν Ὄρθρον μέχρι τῶν Καταβασιῶν τελεῖ εἷς ἱερεύς μόνος (ἄνευ διακόνου). Ὁ ἀρχιερεύς ἀφικνεῖται εἰς τόν ναόν, ὅταν πρόκειται νά ψαλῶσιν αἱ Καταβασίαι, καί εἰσέρχεται εἰς αὐτόν, ὡς καί εἰς τόν Ἑσπερινόν. Ἀφοῦ δέ ἀνέλθῃ εἰς τόν θρόνον, οἱ μέλλοντες νά ἱερουργήσωσιν ἱερεῖς καί διάκονοι, λαβόντες εὐλογίαν παρ’ αὐτοῦ, εἰσέρχονται εἰς τό Ἱερόν καί ἐνδύονται τάς στολάς των.
Ἐν τῷ μεταξύ εἷς τῶν μελλόντων νά ἱερουργήσωσιν ἱερέων τελεῖ τήν Προσκομιδήν.
Ὁ ἀρχιερεύς χοροστατῶν ψάλλει ἀντί τοῦ δεξιοῦ χοροῦ τάς Καταβασίας, τήν θ΄ ᾨδήν καί τά Ἐξαποστειλάρια.
Ἀφοῦ δέ ψαλῇ τό «Πᾶσα πνοή…» καί τό «Αἰνεῖτε…», τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ψάλλοντος ἀργῶς τό «Τόν Δεσπότην καί Ἀρχιερέα ἡμῶν…», ὁ Ἀρχιερεύς, συνοδευόμενος ὑπό δύο διακόνων ἤ ἐλλείψει δευτέρου διακόνου ὑπό τοῦ διακόνου καί τοῦ ἱερέως, κρατούντων τά δικηροτρίκηρα, ἔρχεται ἐνώπιον τῆς Ὡραίας Πύλης καί λαμβάνει καιρόν. Εὐλογήσας δέ τόν λαόν, εἰσέρχεται εἰς τό Ἱερόν καί ἐνδύεται τήν ἀρχιερατικὴν αὐτοῦ στολήν, νίπτει τάς χεῖρας καί συμπληροῖ τήν Προσκομιδήν. Ἅμα τῇ ἐνάρξει τῆς Δοξολογίας, ὁ ἀρχιερεύς ἵσταται πρό τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ὁ διάκονος λέγει τήν Ἐκτενῆ καί τά Πληρωτικά χαμηλοφώνως καί ὁ ἀρχιερεύς ποιεῖ (χαμηλοφώνως) τήν ἀπόλυσιν. Εἰς τό «Ἅγιος ὁ Θεός…» τῆς Δοξολογίας, ὁ ἀρχιερεύς, προηγουμένων τῶν ἱερέων καί τῶν διακόνων μετά τῶν δικηροτρικήρων, ἔρχεται εἰς τό κέντρον τοῦ ναοῦ, ἔνθα πρό τοῦ «Σήμερον σωτηρία…» ἐν Κυριακῇ ἤ τοῦ Ἀπολυτικίου τοῦ Ἁγίου ἐν καθημερινῇ ἤ τοῦ Ἀπολυτικίου τῆς ἡμέρας ἐν Δεσποτικῇ ἤ Θεομητορικῇ Ἑορτῇ, ὁ διάκονος ἐκφωνεῖ: «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», ὁ ἱερεύς «Κύριε ἐλέησον», ὁ διάκονος «Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς. Οὕτω λαμψάτω…», ὁ ἱερεύς «Πάντοτε νῦν καί ἀεί…». Ἀκολούθως προσφέρονται εἰς τόν Ἀρχιερέα τά δικηροτρίκηρα καί εὐλογεῖ τόν λαόν, τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ψάλλοντος τό «Εἰς πολλά ἔτη, Δέσποτα». Ἐν συνεχείᾳ καί ψαλλομένου τοῦ Ἀπολυτικίου ἤ τοῦ «Σήμερον σωτηρία…» ὑπό τοῦ ἀριστεροῦ χοροῦ, ὁ ἀρχιερεύς ἀνέρχεται εἰς τόν θρόνον. Ὁ διάκονος λέγει «Καιρός τοῦ ποιῆσαι…», «Εὔξαι ὑπέρ ἡμῶν…», «Μνήσθητι ἡμῶν…». Ὁ ἱερεύς καί ὁ διάκονος λαβόντες καιρόν λαμβάνουσι τά οἰκείας θέσεις καί ἄρχεται ἡ Θεία Λειτουργία.
Κατ’ ἄλλην πανηγυρικωτέραν τάξιν ὁ ἀρχιερεύς ἐνδύεται εἰς τό μέσον τοῦ Ναοῦ. Εἰς τήν περίπτωσιν ταύτην, ἀφοῦ λάβῃ καιρόν, ἀνέρχεται καί πάλιν εἰς τόν θρόνον ἔνθα παραμένει μέχρι τό τέλος τοῦ Δοξαστικοῦ. Μετά τό Καί νῦν καί τοῦ διακόνου εἰπόντος «Ἱερεῖς ἐξέλθετε», ἐξέρχονται οἱ Ἱερεῖς ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, φέροντες ἐντός δίσκων τά ἀρχιερατικά ἄμφια. Ἐν συνεχείᾳ ὁ πρῶτος τῇ τάξει διάκονος, συνεπικουρούμενος ὑπό ἑτέρου διακόνου ἤ ὑπό ἱερέως, ἐνδύει τόν ἀρχιερέα. Εἰς τό τέλος προσφέρει εἰς αὐτόν τά δικηροτρίκηρα διά τῶν ὁποίων ὁ ἐπίσκοπος εὐλογεῖ τόν λαόν, τοῦ δεξιοῦ χοροῦ ψάλλοντος τό «Εἰς πολλά ἔτη, Δέσποτα», καί ἀνέρχεται εἰς τόν θρόνον, περιστοιχιζόμενος ὑπό τοῦ κλήρου, ἱσταμένου κατά τά πρεσβεῖα. Ἀκολούθως λέγονται χαμηλοφώνως αἱ δεήσεις καί ἡ ἀπόλυσις τοῦ Ὄρθρου, ὡς καί ὁ προπαρασκευαστικός διά τήν Θείαν Λειτουργίαν διάλογος. Εἶτα ὁ πρῶτος τῶν ἱερέων μετά τοῦ διακόνου, λαβόντες εὐλογίαν παρά τοῦ ἀρχιερέως, πορεύονται εἰς τάς ἰδίας θέσεις διά τήν ἔναρξιν τῆς Θείας Λειτουργίας. Εὐλογίαν τήν αὐτήν στιγμήν λαμβάνουσι καί οἱ λοιποί ἱερεῖς καί οἱ διάκονοι.
Τήν ἔναρξιν τῆς Θείας Λειτουργίας ποιεῖται ὁ πρῶτος τῶν ἱερέων, τάς δέ ἐκφωνήσεις λέγουν διαδοχικῶς οἱ ἱερεῖς πέριξ τῆς Ἁγίας Τραπέζης, λαβόντες εὐλογίαν παρά τοῦ ἀρχιερέως καί εἰσερχόμενοι εἰς τό Ἱερόν. Τάς εὐχάς ὅμως τῶν Ἀντιφώνων λέγει ὁ ἀρχιερεύς ἀπό τοῦ θρόνου χαμηλοφώνως.
Κατά τήν Μικράν Εἴσοδον ὁ ἀρχιερεύς κατέρχεται εἰς τό μέσον τοῦ Ναοῦ καί, περιστοιχιζόμενος ὑπό τῶν ἱερέων καί τῶν διακόνων, εἰσέρχεται εἰς τό Ἱερόν, ψάλλων τό Εἰσοδικόν. Εὐθύς ἀμέσως, ψάλλων τό Ἀπολυτίκιον, θυμιᾷ τήν Ἁγίαν Τράπεζαν, τήν Πρόθεσιν, τάς Εἰκόνας καί τόν λαόν ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης. Ἐφεξῆς ὁ ἀρχιερεύς ἀναγινώσκει πάσας τάς εὐχάς τῆς Λειτουργίας, τάς ἐκφωνήσεις, ὅμως, λέγουσιν ἀλληλοδιαδόχως οἱ Ἱερεῖς, ἐκτός τῶν ἀνηκουσῶν εἰς τόν πρῶτον, τάς ὁποίας λέγει ὁ ἀρχιερεύς.
Ὁ Τρισάγιος Ὕμνος ψάλλεται ὡς ἑξῆς: Δίς ὑπό τῶν χορῶν (ἀρχομένου τοῦ δεξιοῦ χοροῦ), ἔπειτα ὑπό τοῦ ἀρχιερέως, ἔπειτα ἅπαξ ὑπό τοῦ δεξιοῦ χοροῦ καί πάλιν ὑπό τοῦ ἀρχιερέως καί τότε λέγει ὁ ἀριστερός χορός Δόξα, Καί νῦν. Πρό τοῦ «Δύναμις» ψάλλεται δι’ ἄλλην μίαν φοράν ὑπό τῶν Ἱερέων εἰς τέσσαρας στάσεις (Τρισάγιον τοῦ Βήματος), εἰς τά ἐνδιάμεσα τῶν ὁποίων ὁ ἀρχιερεύς εὐλογεῖ τόν λαόν ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης, διά τῶν δικηροτρικήρων, ἐκφωνῶν τρίς τό «Κύριε, Κύριε, ἐπίβλεψον ἐξ οὐρανοῦ…». Μετά δέ τό «Δύναμις» καί τό ἐπακολουθοῦν «Ἅγιος ὁ Θεός…», ψάλλεται τρίς τό «Κύριε, σῶσον τούς εὐσεβεῖς», ἀνά μίαν ἀπό τοῦ Βήματος καί ἑκάστου τῶν χορῶν καί τέλος ἀπό τοῦ Βήματος τό «Καί ἐπάκουσον ἡμῶν». Ἔπειτα ἀπαγγέλεται ὑπό τοῦ διακόνου ἡ φήμη τοῦ ἱερουργοῦντος ἀρχιερέως, ἡ ὁποία ἀκολούθως ψάλλεται ὑπό τῶν ἱερέων καί τῶν χορῶν ἀνά μίαν.
Εἶτα ἀναγινώσκεται ὁ Ἀπόστολος, ὅτε καί ὁ ἀρχιερεύς ἀποθέτει τό μεγάλον ὠμοφόριον. Τό Εὐαγγέλιον ὁ ἀρχιερεύς ἀκροᾶται ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης, περιστοιχιζόμενος ὑπό τῶν ἱερέων καί, μετά τήν ἀνάγνωσιν, ὁ δεξιός χορός λέγει τό «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι» καί ὅταν ὁ ἀρχιερεύς εὐλογῇ τόν λαόν διά τοῦ Εὐαγγελίου ὁ δεξιός χορός ψάλλει τό «Εἰς πολλά ἔτη, Δέσποτα».
Ψαλλομένου τοῦ Χερουβικοῦ Ὕμνου, ὁ ἀρχιερεύς περιβάλλεται τό μικρόν ὠμοφόριον, λέγει τήν εὐχήν «Οὐδείς ἄξιος…» καί θυμιᾷ ὡς συνήθως, ἔπειτα δέ προσκυνήσας τήν Ἁγίαν Τράπεζαν νίπτει τάς χεῖρας ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης καί ζητήσας συγχώρησιν παρά τοῦ λαοῦ, ἀπέρχεται εἰς τήν Πρόθεσιν. Τό αὐτό πράττουσιν ἐν συνεχείᾳ καί οἱ συλλειτουργοῦντες ἱερεῖς. Ὁ ἀρχιερεύς παραδίδει τά Τίμια Δῶρα εἰς τόν πρῶτον τῇ τάξει διάκονον καί ἱερέα καί λοιπά σκεύη εἰς τούς ἄλλους ἱερεῖς. Ἐν συνεχείᾳ γίνεται ἡ Εἴσοδος τῶν Δώρων, τοῦ διακόνου καί τοῦ ἱερέως ἐκφωνούντων, τό «Πάντων ἡμῶν…». Αὐτός δέ παραλαμβάνει πάλιν τά Δῶρα εἰς τήν Ὡραίαν Πύλην καί, ἀφοῦ μνημονεύσῃ, ἀποθέτει αὐτά εἰς τήν Ἁγίαν Τράπεζαν.
Εἰς τόν ἀσπασμόν ἕκαστος τῶν ἱερέων ἀσπάζεται τό ἐγκόλπιον καί τήν χεῖρα τοῦ ἐπισκόπου, ἔπειτα δέ ἀνταλλάσσουσι καί μεταξύ των ἀσπασμόν, τοῦ χοροῦ ψάλλοντος τό «Ἀγαπήσω σε, Κύριε, ἡ ἰσχύς μου…». Ἀκολούθως πάντες οἱ ἱερεῖς σείουσι τόν Ἀέρα ὑπεράνω τῆς κεφαλῆς τοῦ ἐπισκόπου, ὅστις κύπτων ἀπαγγέλλει χαμηλοφώνως τό Σύμβολον τῆς πίστεως.
Εἰς τό «Ἐν πρώτοις μνήσθητι…» ὁ Ἀρχιερεύς μνημονεύει πρῶτος «Τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν…», οἱ δέ ἱερεῖς μνημονεύουσι τοῦ λειτουργοῦντος ἐπισκόπου.
Τήν Θείαν Κοινωνίαν μεταδίδει εἰς πάντας (πρεσβυτέρους καί διακόνους) ὁ ἀρχιερεύς.
Τήν ἀπόλυσιν ποιεῖ ὁ ἀρχιερεύς, περιστοιχιζόμενος ὑπό τῶν ἱερέων ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης. Μετά τό «Ἡ Ἁγία Τριάς διαφυλάττοι…» οἱ χοροί ψάλλουσι «Τόν Δεσπότην καί Ἀρχιερέα ἡμῶν…». Ἀφοῦ δέ εἴπῃ ἐκεῖνος τό «Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν…», ὁ πρῶτος τῶν ἱερέων ἐκφωνεῖ τό «Δι’ εὐχῶν τοῦ ἁγίου Δεσπότου ἡμῶν…».