Από το Βιβλίο του Ηλία Ιωακείμ Προέδρου Συνδέσμου Ανάπτυξης Άρσους
‘’Αρσος υπό την σκέπη του Αποστόλου Φιλίππου’’
‘’Βάϊ χώρα πούταν τ΄Αρσος
Με τις δώδεκα εκκλησιές’’
Όπως μας λέει και το πιο πάνω δίστιχο στο Άρσος υπήρχαν κατά τα Βυζαντινά και Μεσαιωνικά χρόνια δώδεκα εκκλησιές. Τούτο μαρτυρά την ακμή που είχε το Άρσος ως το μεγαλύτερο χωριό της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Πάφου μετά το Κτήμα. Αν κρίνουμε από τις υπάρχουσες εκκλησίες , ξωκλήσια και προσκυνητάρια ο αριθμός αυτός ανταποκρίνεται πλήρως προς την πραγματικότητα. Έτσι καταγράφουμε :
1. Εκκλησία Αποστόλου Φιλίππου ( 12ος αιώνας). Δείτε εδώ
Ο κύριος ναός του Άρσους είναι αφιερωμένος στον προστάτη και πολιούχο Άγιο του χωριού Απόστολο Φίλιππο.
Ο Απόστολος Φίλιππος ένας από τους δώδεκα μαθητές του Χριστού δίδαξε τον Χριστιανισμό στην Μικρά Ασία μαζί με τον Απόστολο Βαρθολομαίο και την αδελφή του Αγία Μαριάμνη όπου και βρήκε σταυρικό θάνατο. Τα λείψανα του φυλάγονταν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι την άλωση της από τους Φράγκους το 1204 και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στην Κύπρο και συγκεκριμένα στο Άρσος στον ναό που κτίσθηκε και αφιερώθηκε στον Απόστολο Φίλιππο.
Κτήτορας του ναού τον 12ον αιώνα είναι όπως αναγράφεται και στην λειψανοθήκη της κάρας του Αγίου ο αυθέντης της Αρσινόης Τσερνίζος.
Η εκκλησία έχει διαστάσεις καθεδρικού ναού και κατά καιρούς υπέστη διάφορες μετατροπές και προσθήκες . Αρχικά ήταν με τρούλο ο οποίος αντικαταστάθηκε με περίτεχνο σταυροθόλιο.
Το 1912-14 ο ναός επενδύθηκε με πέτρα και κτίσθηκε το περίτεχνο καμπαναριό που θεωρείται ένα από τα καλύτερα που υπάρχουν στην Κύπρο.
Το 1998 ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές από τον σεισμό και αναπαλαιώθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και κηρύχθηκε Αρχαίο Μνημείο πίνακα ‘’Β’’.
Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο του 1847 και οι εικόνες που το κοσμούν της ίδιας χρονολογίας και τεχνοτροπίας Κορνάρο.
Σημαντική εικόνα είναι αυτή του Αποστόλου Φιλίππου του 16ου αιώνα Παλαιολόγειας τέχνης σκαφωτή με γύρω παραστάσεις από την ζωή και το μαρτύριο του Αγίου.
Ενσωματωμένο με τον ναό είναι το μικρό παρεκκλήσι της Αγίας Μαριάμνης το οποίο έχει μετατραπεί σε Εικονοφυλάκιο . Φυλάσσονται Αρχαίες εικόνες από τον 16ο αιώνα, παλιά άμφια, είδη μεταλλοτεχνίας , παλιά εκκλησιαστικά βιβλία , ευαγγέλια κ.α.
Μέσα στον ναό φυλάσσονται σε αργυρή λειψανοθήκη το χέρι και άλλα τεμάχια των λειψάνων του Αγίου .Μέχρι το 1738 φυλασσόταν εκεί και η κάρα του Αποστόλου Φιλίππου και η οποία μεταφέρθηκε για ασφάλεια στο μοναστήρι του Σταυρού στο Όμοδος και παραμένει εκεί μέχρι σήμερα . Πρόσφατα στις 13 και 14 Νοεμβρίου του 2013 μετά από 225 χρόνια μεταφέρθηκε στο Άρσος στον ναό του Αγίου για προσκύνημα.
2. Εκκλησία Αποστόλου Φιλίππου ( 12ος αιώνας).
Η εκκλησία είναι κτίσμα του 11ου αιώνα και λειτούργησε σαν Μοναστήρι κατά τα Βυζαντινά και Μεσαιωνικά χρόνια. Σχετικές αναφορές τόσο για τον ναό του Αποστόλου Φιλίππου όσο και για την άλλοτε διαλάμψασα Μονή της Παναγίας βρίσκουμε σε έξι Παρισινούς Κώδικες που ανήκαν στην εκκλησία μας και που βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισσίων. Από τα χειρόγραφα αυτά βιβλία αντλούμε πολύτιμες πληροφορίες για την Μονή αυτή αλλά και για την εκκλησία του Αποστόλου Φιλίππου , για ιερείς ,μοναχούς και αναγνώστες ,αλλά και για μια άλλη από τις 12 εκκλησιές του χωριού αυτή των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας που σήμερα υπάρχει μόνο το μικρό προσκυνητάρι στον ομώνυμο δρόμο.
Στον Κτηματολογικό κώδικα Ε της Μητρόπολης Πάφου του 1866 καταγράφονται ως περιουσία της Μονής 22 στρέμματα Αμπέλια και 22 στρέμματα περιβόλια. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι του χωριού θυμούνται τα ερείπια των κελιών, το πέτρινο αυλάκι που διοχέτευε νερό από την βρύση ΄΄Αθκιές΄΄ στα περιβόλια της Μονής στο χώρο που είναι σήμερα το Κοιμητήριο. Επίσης να αναφέρουμε ότι το Αγίασμα της Παναγίας ρέει άφθονο ασταμάτητο παγωμένο νερό στη παρακείμενη Μεσαιωνική Βρύση ΄΄Όσσαρκάτζιν.΄΄
Η εκκλησία έχει πρόσφατα αναπαλαιωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων με την συνδρομή και των κατοίκων του Άρσους, αφού ο ναός κηρύχθηκε Αρχαίο Μνημείο Πίνακα Β
Η εκκλησία ανακαινίσθηκε επίσης το 1904 , το 1948 και το 1962.
Κειμήλια της Μονής διεσώθησαν οι περίτεχνες εικόνες του Χριστού και της Παναγίας του 16ουαιώνα και μερικές άλλες εικόνες που βρίσκονται σήμερα στο εικονοφυλάκιο της Αγίας Μαριάμνης.
3. Εκκλησία Τιμίου Σταυρού
Βρίσκεται σε ύψωμα πάνω από το χωριό. Καταστράφηκε από σεισμό τα Μεσαιωνικά χρόνια και βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Αναμένεται σύντομα να ξεκινήσει το έργο ανάδειξης και αποκατάστασης της.
4. Εκκλησία Αγίων Αποστόλων
Τα θεμέλια της βρίσκονται σε δρόμο εντός του χωριού. Έχει καταγραφεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Υπάρχει παρακείμενο προσκυνητάρι.
5. Αξιστράτηος
Από την εκκλησία αυτή που ήταν αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ υπάρχει μόνο μικρό εικονοστάσι εντός του χωριού.
6. Εκκλησία Αης Γιώρκηες
Υπάρχουν ερείπια της εκκλησίας αυτής σε περιοχή που ήταν χτισμένο κατά τα Ελληνιστικά και πρώτα Χριστιανικά χρόνια το χωριό και που ονομαζόταν ‘’Όξινο Ρόϊν’’. Γύρω από την εκκλησία υπάρχουν παλιοί ελιόμυλοι και άλλα αρχαία κατάλοιπα.
7. Αγία Παρασκευή
Προσκυνητάρι εντός του χωριού .Κατά την πρόσφατη ανακαίνιση του αποκαλύφθηκαν ίχνη σπηλαιώδους εκκλησίας.
8. Άγιος Ανδρόνικος και Αγία Αθανασία
Προσκυνητάρι εντός του χωριού όπου υπήρχε μέχρι τα Μεσαιωνικά χρόνια ομώνυμος ναός. Τούτο συνεπάγεται από τον Παρισινό κώδικα 1093 φύλλο 206 που ανήκε στην εκκλησία της Παναγίας Καθολικής Άρσους όπου αναφέρεται ο θάνατος του αναγνώστου Πέτρου κατα το 1410.‘’εκημήθη ο δούλος του θ(εο)υ Πέτρος αναγνώστις ωρ(α) πρότη της νυκτος εχρονιας του χ(ριστο)υ αυι και ετάφην εις τ(τον) πάνσεπτον ναόν του αγ(ίου) ανδρόνικ(ιου)και αθανασήας εκκληγονικ της μ(ητ)ρ(ο)ς αυτού και θ(εου)ς ο αγιος ο εντριάδη ημνούμενος τάξη την ψυχήν αυτόν ενθα οι δίκαιοι αναπάυονται ης ημής τήχομεν’’ (Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισσίων).
9. Άγιος Κωνσταντίνος
Περιοχή στα διοικητικά σύνορα Άρσους Πραιτωρίου όπου υπήρχε ομώνυμη εκκλησία και χαλάσθηκε. Σήμερα υπάρχει προσκυνητάρι.
10. Αης Αντώνης
Περιοχή εντός του χωριού όπου παλιά υπήρχε προσκυνητάρι.
11. Αης Γιώρκης
Προσκυνητάρι εντός του χωριού.
12. Αης Γιώρκης
Προσκυνητάρι λίγο έξω από το χωριό.
13. Αης Νικόλας
Περιοχή εντός του χωριού .Δεν υπάρχει προσκυνητάρι.
14. Ιωάννης ο Πρόδρομος
Περιοχή λίγο έξω από το χωριό όπου υπάρχει ο ελιόμυλος που ανήκει στην εκκλησία του Άρσους.
Δείτε επίσης:
