18 Μαΐου
Αναφέρεται από πολλούς, που ειδικεύονται στην αγιολογία ότι ο άγιος Επαφράς, για τον οποίο ο απόστολος Παύλος έγραψε με τα καλύτερα λόγια, υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος Πάφου. Αυτό το στηρίζουν κυρίως στο αρχαιότερο υπάρχον (του 7ου αιώνα) Συναξάριο του αγίου Αυξιβίου, επισκόπου Σόλων.
Το συναξάριο αυτό αναφέρει ότι μετά το μαρτύριο του αποστόλου Βαρνάβα στη Σαλαμίνα, όταν δεν υπήρχε κανείς απόστολος στην Κύπρο για να κηρύξει και να εδραιώσει την Εκκλησία, τότε απέστειλε ο απόστολος Παύλος τον Επαφρά και τον Τυχικό και διέταξε τον Ηρακλείδη να τους καταστήσει επισκόπους, τον πρώτο στην Πάφο και τον δεύτερο στη Νεάπολη. Αυτή η πηγή, είναι μεν η αρχαιότερη, αλλά είναι και έξι ολόκληρους αιώνες μεταγενέστερη των αποστολικών χρόνων. Όμως, στις μέρες μας, δεν υπάρχει καμία άλλη γραπτή ή προφορική ένδειξη, που να μαρτυρεί ότι ο άγιος Επαφράς υπήρξε επίσκοπος Πάφου.
Την εποχή, βέβαια, των αποστόλων, το όνομα Επαφράς ήταν πολύ διαδεδομένο και, εκτός από τον άγιο Επαφρά οι πηγές αναφέρουν άλλους δύο οι οποίοι υπήρξαν επίσκοποι Πάφου κατά τα αποστολικά χρόνια, τον απόστολο Τυχικό και τον απόστολο Φιλάγριο. Είναι φυσικό, μέσα σε ένα αιώνα, πολλοί απόστολοι και επίσκοποι να διαδέχθηκαν ο ένας τον άλλον και μάλιστα σε μια πόλη, που ήταν πρωτεύουσα του νησιού με σημαντικό λιμάνι, που αποτελούσε οδό επικοινωνίας με τον δυτικό κόσμο, την Αφρική, την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.
Ο άγιος Επαφράς θεωρήθηκε επίσκοπος και άλλων πόλεων, όπως της Ανδριάκης, κάτι που επίσης δεν είναι απίθανο, αφού οι απόστολοι μετακινούνταν συνεχώς. Για παράδειγμα ο απόστολος Βαρνάβας θεωρείται ιδρυτής και προστάτης πέντε αυτοκέφαλων Εκκλησιών όπου και χρημάτισε επίσκοπος.
Λόγω λοιπών των αναφορών ότι ο Επαφράς υπήρξε πρώτος ή ένας από τους πρώτους επισκόπους της Κύπρου, μεριμνήσαμε στο να γραφεί ακολουθία του και να ιστορηθεί εικόνα του για να τιμάται στην Μητρόπολή μας. Κατά τις μαρτυρίες, υπήρξε ένας από τους εβδομήκοντα μαθητές του Χριστού και, όπως προαναφέραμε, από τους στενούς συνεργάτες του αποστόλου Παύλου, ο οποίος τον ονομάζει συναιχμάλωτο. Για περισσότερες πληροφορίες περί του βίου του Αγίου, μπορεί κανείς να ανατρέξει και στην Διδακτορική μας διατριβή για τους αγίους της Πάφου.
Λόγω, λοιπόν, της έλλειψης ακολουθίας και εικόνας του Αγίου, ως επίσκοπος, θεωρήσαμε επιτακτική ανάγκη να μεριμνήσουμε για την προβολή του προς τους πιστούς. Το ότι δεν διασώθηκε παλαιός ναός ή εικόνα – τοιχογραφία και ακολουθία του στην πόλη και επαρχία μας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν ετιμάτο κατά τα βυζαντινά χρόνια. Γνωρίζουμε ότι και άλλοι άγιοι της Πάφου ενώ ετιμώντο κατά τους πρώτους αιώνες, αλλά, αργότερα, λόγω των αλλαγών στη ζωή των ανθρώπων, των πολέμων ή και των διαφόρων κατακτητών, έπαυσε η τιμή τους και χάθηκε παντελώς η μνήμη τους.
Για την συγγραφή της ακολουθίας απευθυνθήκαμε και πάλι στον Δρ. Χαράλαμπο Μπούσια, ο οποίος, όπως πάντοτε πρόθυμος και με ανιδιοτελή αγάπη προς τους αγίους μας, μας συνέθεσε την παρούσα. Για την εικόνα, απευθυνθήκαμε επίσης στον θεολόγο Χαράλαμπο Επαμεινώνδα, ο οποίος, βασισμένος σε ελάχιστες παλαιές απεικονίσεις του αγίου, ιστόρησε την εικόνα του. [Δέησις Τυχικού Αρχιερέως εις μνήμη της μητρός αυτού Φρειδερίκης και υπέρ υγείας του πατρός αυτού Χριστοδούλου εν έτει 2024].
Είναι χαρακτηριστικό της ευγένειας των αγίων μας, το να συστέλλουν την χάρη τους όταν δεν τους τιμούμε, ενώ, όταν επαναφέρουμε την τιμή τους, τότε σπεύδουν πρόθυμα και ανεξίκακα να μας αποκαλύψουν τον εαυτό τους και να μας βοηθήσουν στις ανάγκες μας, θαυματουργώντας. Και, παρόλο που, εμείς οι άνθρωποι τους αδικούμε λησμονώντας τους και παύοντας να τους τιμούμε, εκείνοι, αμέσως μόλις επαναφέρουμε την μνήμη τους, μας χαρίζουν πλούσια την χάρη τους και κάνουν την παρουσία τους ιδιαιτέρως εμφανή. Αυτό πιστεύουμε ότι θα συμβεί και με τον άγιο Επαφρά, όταν ο πιστός λαός αρχίσει και πάλι να ζητάει τις μεσιτείες αυτού του λησμονημένου αποστόλου.
Ελπίζουμε, ο Θεός μας, αλλά και ο άγιος Επαφράς να βοηθήσουν και να φωτίσουν όλους εμάς να κτίσουμε και ένα ναό του όπου θα τιμάται αυτός ο άγιος απόστολος, που φαίνεται να υπήρξε ο πρώτος, ή από τους πρώτους, που βοήθησαν στο να εδραιωθεί ο Χριστιανισμός στην πόλη μας.
Είναι δε ανάγκη, εκτός από τα προσωπικά και οικογενειακά μας προβλήματα και ζητήματα για τα οποία θα παρακαλούμε τον άγιο όταν ψάλλουμε την Ακολουθία του, να του ζητάμε με πόθο και την απελευθέρωση της πατρίδας μας. Όπως ο ίδιος προσπάθησε με κάθε τρόπο να μας απελευθερώσει από την δουλεία της πλάνης και του σκότους των ειδώλων και να μας οδηγήσει στο Φως, έτσι και τώρα τον χρειαζόμαστε να μας βοηθήσει να απελευθερωθούμε από τον εισβολέα που κατέχει την μισή μας πατρίδα, αλλά και να μας απελευθερώσει και από κάθε αίρεση και πλάνη της εποχής μας, που μας απομακρύνουν από τον Χριστό, που είναι το Φως και η Ζωή μας. Επίσης, εύχεστε να μεσιτεύσει και για μένα ώστε να φανώ αντάξιος της Αρχιερωσύνης, που μου δόθηκε από τον Θεό, για να μπορέσω με την σειρά μου να οδηγώ με τον λόγο, με το παράδειγμα και με κάθε άλλο τρόπο το ποίμνιο της Μητροπόλεως μας, στην οδό της σωτηρίας, δια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Απρίλιος 2024
† ο Πάφου Τυχικός
Απολυτίκιον
Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον
Συναιχμάλωτος πέφηνας καὶ συνδέσμιος οὐρανοβάμονος Παύλου διὰ Χριστὸν Ἰησοῦν, Ἐπαφρᾶ, τῶν Ἀποστόλων κλέος πάντιμον καὶ χριστοκῆρυξ θαυμαστέ, ὁ τὴν χάριν εἰληφὼς τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου πλουσίως καὶ θεῖος πρέσβυς ἡμῶν πρὸς Κύριον γενόμενος.
Κοντάκιον
Ήχος πλ. δ΄. Τη Ὑπερμάχω
Τὸν συνεργὸν καὶ συναιχμάλωτον τιμήσωμεν τοῦ θείου Παύλου, Ἐπαφρᾶν τὸν πνευματέμφορον, ἀποῤῥήτου χριστοκήρυκα, Θεοῦ Λόγου, τῆς κενώσεως, ἐξ ἧς ἡμῖν ἡ λύτρωσις ἀποῤῥέει, τοῖς δεδουλωμένοις πάθεσι, πόθῳ κράζοντες· Χαίροις, πάνυ ἀπόστολε.
Μεγαλυνάριον
Σύνδουλε τοῦ Παύλου καὶ συνεργέ,
ἱεράρχα Πάφου τῆς ἐν Κύπρῳ περικλεές,
Ἐπαφρᾶ, κοσμῆτορ χοροῦ τῶν ἀποστόλων,
ἀξίως ἀπαινοῦμεν σοῦ τὰ παλαίσματα.
Συναξάριον
Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἁγίου ἐνδόξου
καὶ πανευφήμου Ἀποστόλου Ἐπαφρᾶ,
ἐπισκόπου Πάφου χρηματίσαντος.
Στίχοι
Ἐπαφρᾶ, συνεργὸς καὶ συστρατιώτης
καὶ λίαν ἀγαπητὸς πέφηνας Παύλου.
Δείτε την ακολουθία του Αγίου αποστόλου Επαφρά επισκόπου Πάφου