Προς εφημέριους Ιερών Ναών Μητροπόλεως Πάφου,
Πανοσιολογιώτατοι, Αιδεσιμολογιώτατοι, Αιδεσιμώτατοι,
Το αντιμήνσιο ή αντιμίνσιο είναι συνήθως σήμερα το τετράγωνο σχήματος ύφασμα, το οποίο χρησιμοποιείται πάντοτε για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Το εγκαινιασμένο αντιμίνσιο είναι απόλυτα απαραίτητο στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει εγκαινιασμένη Αγία Τράπεζα αφού επέχει θέση Αγίας Τραπέζης. Φέρει πάντοτε στο κέντρο την παράσταση της ταφής του Χριστού, καθότι η Αγία Τράπεζα συμβολίζει τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, ενώ στις τέσσερις γωνίες του τους τέσσερις ευαγγελιστές, όπως ακριβώς τοποθετούνται κατά τα εγκαίνια σε μια Αγία Τράπεζα. Όπως σε μία Αγία Τράπεζα πρέπει σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες να τοποθετούνται ιερά λείψανα αγίων μαρτύρων, γιατί αυτή ήταν η παράδοση ανέκαθεν στην Εκκλησία, έτσι και σε ένα αντιμίνσιο που είναι εις θέση Αγίας Τραπέζης πρέπει να περιέχει λείψανα. Όταν η Αγία Τράπεζα είναι εγκαινιασμένη δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν ιερά λείψανα σε αυτό, επιβάλλεται όμως σε αντίθετη περίπτωση όπου δεν είναι μια Αγία Τράπεζα εγκαινιασμένη, να περιέχει λείψανα για να μπορεί να τελεσθεί Θεία Λειτουργία. Κάθε αντιμίνσιο που εγκαινιάζεται κατά τα εγκαίνια συνήθως ενός νέου ναού, φέρει απαραιτήτως την υπογραφή του οικείου Μητροπολίτη που μνημονεύεται.
Είναι παράδοση στην Ορθόδοξη Εκκλησία, κάθε νέος Μητροπολίτης μετά την ενθρόνισή του να εγκαινιάζει καινούργια αντιμίνσια, τα οποία να φέρουν την υπογραφή του και να αντικαθιστούν τα παλαιότερα. Κάτω από αυτή την ανάγκη προχωρήσαμε ως Μητρόπολη σε μια έκδοση αντιμινσίου για να υπάρχει ομοιομορφία σε όλους τους ναούς μας.
Έχοντας υπόψη το αντιμίνσιο που είχε εκδώσει ως Μητροπολίτης Πάφου και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ο μακαριστός Χρυσόστομος Β΄ προσπαθήσαμε να κάνουμε κάτι καινούριο και συνάμα να δηλώνει τη Μητρόπολή μας. Το νέο αντιμίνσιο, φροντίσαμε να έχει συγκεκριμένο μέγεθος, προκειμένου να είναι λειτουργικό για τις περισσότερες Αγίες Τράπεζες των Ιερών Ναών μας, οι οποίες σε κυρίως ξωκκλήσια και παρεκκλήσια είναι μικρές.
Η θεματολογία του νέου αντιμινσίου έχει ως εξής: Στο κέντρο βρίσκεται η ταφή του Χριστού με την Θεοτόκο να αγκαλιάζει το νεκρό Σώμα του Χριστού, τον αγαπημένο μαθητή του Χριστού Ιωάννη και δύο εκ των διακονησάντων εις την ταφή του Χριστού. Πάνω από τη σκηνή αυτή εικονίζονται οι ασώματοι άγγελοι οι οποίοι κυκλώνουν την παράσταση. Στις τέσσερις γωνίες της πιο πάνω παράστασης εικονίζονται οι τέσσερις ευαγγελιστές, Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης και τα σύμβολά τους. Δεξιά και αριστερά της κεντρικής παράστασης εικονίζεται η Θεία Μετάληψη που είναι το μυστήριο των μυστηρίων καθώς και αυτό για το οποίο το αντιμίνσιο υπηρετεί το σκοπό αυτό. Κάτω στο κέντρο εικονίζεται η Ανάσταση του Χριστού που παίρνει από το χέρι τους πρωτοπλάστους Αδάμ και Εύα καθώς και όλους όσοι ευαρέστησαν τον Θεό για να τους οδηγήσει εις ανάσταση Ζωής. Δεξιά και αριστερά της Αναστάσεως εικονίζονται οι γνωστοί άγιοι της Πάφου, όσοι δηλαδή κατά την επίγεια ζωή τους συνδέθηκαν με κάποιο τρόπο με την πόλη και Μητροπολιτική περιφέρεια της Πάφου. Αυτοί είναι απόστολοι, ιεράρχες, μάρτυρες, οσιομάρτυρες όσιοι και δίκαιοι με ονομαστική αναφορά: Αθανάσιος Αθωνίτης, Αλέξανδρος ο εν Αξύλου, Αρίστων, Αρκάδιος, Βαρνάβας ο απόστολος, Βαρνάβας ο εν Βάση, Βρυαίνη, Γεννάδιος, Δημητριανός, Ελένη η ισαπόστολος, Επαφράς, Επιφάνιος επ. Κωνσταντίας, Επιφάνιος ο εν Αξύλου, Ευτύχιος, Ηρακλείδιος, Θεοσέβιος και η συμβία αυτού, Ιλαρίων ο μέγας, Ιούλιος, Καλανδίων, Κασσιανός ο εν Γλυφία, Κενδέας, Κόνωνας, Κύριλλος ή Κυριακός, Κωνσταντία, Μακάριος, Μάρκος, Μνάσων, Νεόφυτος, Νικόλαος επ. Πάφου, Νικόλαος Ντβάλι, Νικόλαος ο Σιωνίτης, Νίκων επ. Αρσινόης, Ονησίφορος, Πανάρετος, Παύλος, Πήγων ή Επήγων, Πολύβιος, μαθητής αγ. Επιφανίου, Προέχιος, Ρόδων, Σαπρίκιος, Σέργιος Παύλος, Σώζοντας και οι συν αυτώ, Τίμων εν Βάση, Τυχικός, Φιλάγριος, Χρύσανθος επ. Πάφου και οι συν αυτώ ιερομάρτυρες της Τουρκοκρατίας. Πάνω στην κορυφή του αντιμινσίου στο κέντρο εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού η οποία συνδέεται με την κατά χάρη Θέωση του ανθρώπου κάτι που επιτυγχάνεται με την άσκηση, την ταπείνωση και τον αγιασμό δια των μυστηρίων και ιδιαίτερα της Θείας Λειτουργίας.
Αριστερά πάνω εικονίζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η αρχή δηλαδή όλων των εορτών και η αρχή της Θείας Οικονομίας να σώσει ο Θεός τον άνθρωπο. Δεξιά πάνω εικονίζεται η Πεντηκοστή, η τελευταία εορτή και η ολοκλήρωση δηλαδή του σχεδίου του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου.
Γύρω από την κεντρική παράσταση της ταφής του Χριστού αναγράφεται το εξής κείμενο: «Σιγησάτω πᾶσα σάρξ βροτεία καὶ στήτω μετὰ φόβου καὶ τρόμου, μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λόγιζέσθω, ὁ γὰρ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν προσέρχεται σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς…» (από το χερουβικό του Μεγάλου Σαββάτου). Στον περίγυρο του όλου αντιμηνσίου αναγράφεται το κείμενο: «Θυσιαστήριον Θεῑον καί Ἱερόν Ἁγιασθέν εἰς τό ἐπιτελεῑν ἐπ’ αυτόῦ τήν Θείαν καί Ἱεράν Μυσταγωγίαν ἐν παντί τόπῳ τῆς Δεσποτεῖας τοῦ Θεοῦ ἡμών, ἰστοριθέν μερίμνῃ καί ἐπιστασίᾳ τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου τῆς Αγιωτάτης Μητροπόλεως Πάφου κ. κ. Τυχικοῡ ἐν ἔτει ˏΒΚΓ΄ Χριστοῦ». Και Κάτω αναγράφεται το κείμενο: «Καθιερωθέν «ὑπό τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Πάφου κ. κ. Τυχικοῡ κατά τά ἐγκαίνια τοῦ Ιεροῦ Ναοῦ……… τήν…… ἔτους………….»
Το αντιμήνσιο αυτό αγιογραφήθηκε από τον κ. Χαράλαμπο Επαμεινώνδα σε φυσικό σκαφτό ξύλο διαστάσεων 100 Χ 90εκ. και κοσμεί το γραφείο του Μητροπολίτη Πάφου. Τα αντιμίνσια τυπώθηκαν έγχρωμα και επενδύθηκαν σε ύφασμα έχοντας διαστάσεις 65 Χ 50εκ.
Το αντιμήνσιο που σας δίνεται έχει εγκαινιαστεί από μας στις 6 Ιουλίου 2024 κατά τα εγκαίνια του Ιερού Παρεκκλησίου Αγίων Επιφανίου και Νεκταρίου στα Μέσανα.
Σημειώνουμε εδώ κάποιες βασικές οδηγίες που πρέπει να ακολουθήσετε, ώστε το αντιμήνσιο να είναι λειτουργικό:
- Σας δίνεται αυτό το αντιμίνσιο για να αντικαταστήσει όλα τα προηγούμενα που χρησιμοποιούσατε ως τώρα. Μπορείτε τα παλαιά αντιμίνσια να τα επιστρέψετε στη Μητρόπολη ή να τα φυλάξετε στο ναό σας σε χώρο ασφαλή.
- Το αντιμίνσιο έχει σιδερωθεί και διαμορφωθεί πριν από τα εγκαίνια ώστε να έχει συγκεκριμένες κόγχες προκειμένου να διπλώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε όλες οι εσωτερικές επιφάνειες του να είναι από μέσα. Ο τρόπος αυτός εξυπηρετεί στο να αποφευχθεί να πέσουν μαργαρίτες έξω από το αντιμίνσιο κάτι το οποίο είναι πολύ σοβαρό.
- Τα αντιμίνσια που σας δίνονται δεν περιέχουν ιερά λείψανα καθότι σχεδόν όλοι οι Ιεροί μας Ναοί, Παρεκκλήσια και Ξωκκλήσια είναι εγκαινιασμένα. Σε περίπτωση όμως που στην ενορία σας ο ναός ή κάποιο Παρεκκλήσι σας δεν είναι εγκαινιασμένο θα πρέπει απαραίτητα να μας φέρετε το αντιμίνσιο για να τοποθετήσουμε ιερά λείψανα σε αυτό.
- Καλό είναι πέραν από το αντιμήνσιο να χρησιμοποιείται κάτω από αυτό τεμάχιο υφάσματος (ειλητό) ερυθρού χρώματος σας δίδεται λίγο μεγαλύτερο από το αντιμίνσιο (10εκ. περίπου περίμετρο). Αυτό εξυπηρετεί δύο σκοπούς: α) προστατεύει το αντιμίνσιο στο χρόνο να μην λερώνεται και να μην εκτίθεται ώστε να αλλοιωθεί ή να καταστραφεί.
β) διαφυλάσσει τυχόν μαργαρίτες που μπορεί να πέσουν από το αντιμίνσιο στην αγία τράπεζα. Έτσι υπάρχει το ύφασμα αυτό το οποίο κατά καιρούς μπορεί να το καθαρίζουμε και να το πλένουμε στο χωνευτήρι, κάτι που απαγορεύεται να γίνει με το αντιμίνσιο.
- Αποφεύγουμε πάνω στο ανοικτό αντιμίνσιο να τοποθετούμε κατά τη διάρκεια της Θείας λειτουργίας, το ιερατικό μας, μέρος του ευαγγελίου, μικρόφωνο, μάκτρο ή ο,τιδήποτε άλλο αντικείμενο εκτός από το Άγιο Ποτήριο και το άγιο Δισκάριο. Ο λόγος είναι σεβασμός προς το αντιμίνσιο το οποίο είναι το ιερότερο λειτουργικό άμφιο, αλλά και για να αποφευχθεί όποιος κίνδυνος, στο να συμπαρασυρθούν και να πέσουν μαργαρίτες από αυτό.
- Ένα αντιμήνσιο επέχει θέση Αγίας Τράπεζας, όπως πάνω στην Αγία Τράπεζα αποφεύγουμε ακόμα και οι Ιερείς να αγγίζουμε και να ακουμπάμε άσκοπα έτσι απαγορεύεται παντελώς και στους λαϊκούς να αγγίζουν το ιερό αυτό αντικείμενο. Τέλος, για την μεταφορά του σε άλλο χώρο εντός του ναού της ενορίας, σε παρεκκλήσιο ή εξωκλήσι της ενορίας μπορεί να το κάνει ΜΟΝΟ ο Ιερέας.
Μετ’ Ευχών
† ο Πάφου Τυχικός
